Nếu bạn hỏi một đứa trẻ điều gì khiến chúng cảm thấy hạnh phúc nhất khi ở trường, có lẽ hiếm khi nhận được câu trả lời dạng như: một cuốn sách mới, một chuỗi bài giảng trực tuyến… Hầu hết chúng ta sẽ nghe thấy những câu kiểu như: “thầy dạy toán, cô dạy văn,… thầy/cô này là nguồn cảm hứng của con”…
Và ngược lại, điều đã khiến học sinh sa sút trong quá trình học tập phần lớn là do mối quan hệ cá nhân học sinh với giáo viên – người mà đã từng là nguồn đam mê, là động lực trong các môn học của chúng. Vâng, tôi đồng ý rằng thật khó để có một thước đo chung về thành công của các nhân và trong thời đại mới, các nhà giáo dục đang tiếp tục đánh giá lại xem làm như thế nào chúng ta có thể “lượng hóa” được quá trình học tập. Nhưng câu hỏi đầu tiên và cũng là câu hỏi quan trong nhất đó là: Liệu rằng tất cả các giáo viên chúng ta đã từng là nguồn cảm hứng của người học? Đây là 25 điểm tạo nên sự khác biệt của một người giáo viên hiệu quả:
1. Giáo viên hiệu quả hiểu rõ ràng, rành mạch mục tiêu của môn học
Bạn là một người sáng mắt, thật đơn giản bạn nhìn thấy tưởng tận hình dạng của một con voi. Nhưng học sinh của bạn lại là những ông thầy bói mù, chúng chưa từng học 4 năm ở trường Sư phạm, chúng cũng không hề biết đến những kiến thức cao siêu (nếu chúng biết thì chắc là bạn sẽ thất nghiệp đấy ). Làm thế nào để học những ông thầy bói mù ấy có thể miêu tả được một con voi hoàn chỉnh?
Đơn giản hơn, khi bạn đang trên một chặng hành trình hoàn toàn mới mẻ, làm thế nào để biết được rằng bạn đang đi đúng hướng? Bạn sẽ dùng các biển hiệu chỉ dẫn hay một tấm bản đồ (mặc dù ngày nay bạn có thể sử dụng GPS). Trong vương quốc của giáo dục, mục tiêu của bạn giống như một tấm biển chỉ đường trong chặng hành trình đó. Giáo án của bạn chính là tấm bản đồ. Việc lập kế hoạch một cách chi tiết không hề làm giảm đi sự sáng tạo ở người học mà ngược lại nơi đó sự sáng tạo đã được dự đoán, nuôi dưỡng, khuyến khích và có cơ hội được thăng hoa.
2. Giáo viên hiệu quả luôn làm việc hướng đến mục tiêu lâu dài
Chúng ta sẽ không thể có một khả năng siêu nhiên làm việc với nguồn năng lượng dồi dào vào mọi thời điểm. Đôi khi cuộc sống cũng có những thú vui bình dị và những điều tẻ nhạt, chán ngắt. Người giáo viên hiệu quả luôn nhìn thấy một bức tranh toàn cảnh và có thể biến những khó khăn, sự tẻ nhạt thành điều bình thường vì đôi mắt của họ đâu chỉ nhìn vào những chông gai trước mắt.
3. Giáo viên hiệu quả có thể sống mà không cần phải có sự đáp trả ngay lập tức
Không có gì tồi tệ hơn là khi bạn thức trắng đêm, lồi mắt để soạn một giáo án, hay tìm mọi cách để có được tình cảm của học sinh mà khi kết thúc tiết học chúng bước ra khỏi lớp một cách vội vàng, không thèm nở một nụ cười hay buông ra một câu dạng như “tiết học hay quá chúng mày ạ!”. Thật khó để có thể tâm huyết 100% khi mà không nhìn thấy được kết quả. Những giáo viên tin tưởng vào hiệu quả “mì ăn liền” sẽ ngay lập tức bị thất vọng và vỡ mộng. Học tập, các mối quan hệ và giáo dục là sự kiên trì bền bỉ giống như chăm sóc một khu vườn. Nó sẽ tốn thời gian, mất công sức, bạn phải cả bàn tay và khối óc để nuôi lớn nó.
4. Giáo viên hiệu quả biết khi nào cần lắng nghe học trò khi nào không cần thiết phải làm điều đó
Cùng với những phẩm chất ở trên là quan niệm về khả năng thấu hiểu những phản hồi từ phía học sinh. Một giáo viên – người mà không bao giờ lắng nghe học sinh sẽ hoàn toàn thất bại. Nhưng một giáo viên mà luôn sẵn sàng nghe tất cả những gì người học nói cũng thất bại không kém. Thật không đơn giản để có thể biết được khi nào thì nên lắng nghe và chia sẻ với học sinh, còn khi nào thì bắt buộc phải nói “Không – tôi vẫn sẽ làm như vậy vì tôi là giáo viên và tôi biết điều mà tôi đang làm”.
5. Giáo viên hiệu quả luôn có thái độ tích cực
Thái độ tiêu cực sẽ giết chết sự sáng tạo và là mảnh đất nuôi dưỡng sự sợ hãi và thất bại. Giáo viên hiệu quả luôn duy trì trạng thái tích cực, luôn có nguồn năng lượng và họ nhìn quá khứ giống như điểm tựa cho mục tiêu quan trọng nhất. Cảm xúc tích cực là khởi nguồn của sáng tạo.
6. Giáo viên hiệu quả luôn tin tưởng vào sự thành công của người học
Quan điểm này dường như cũng là mong muốn của cha mẹ. Học sinh cần một ai đó tin tưởng chúng. Chúng cần một người uyên bác và am hiểu luôn đặt niềm tin ở chúng. Hãy đặt cho chúng những mục tiêu cao, thậm chí là những thử thách, hãy tạo ra một môi trường an toàn cho chúng được thất bại. Điều này sẽ tạo động lực khiến học sinh luôn cố gắng đến khi chúng đạt đến sự kì vọng mà bạn đã đặt ra cho chúng.
7. Giáo viên hiệu quả luôn hài hước
Sự hài hước và hóm hỉnh tạo nên ấn tượng mạnh. Nó giảm đi sự căng thẳng và cảm giác thất bại, và cho mọi người cơ hội để hướng đến những điều tốt đẹp. Nó cho chúng ta những cái nhìn mới từ quan điểm của một người khác. Nếu bạn phỏng vấn 1000 học sinh về điều mà chúng yêu thích từ thầy cô của chúng, tôi cá là 95% trong số chúng sẽ chọn các giáo viên “hài hước”.
8. Giáo viên hiệu quả luôn khen học sinh một cách có hiệu quả
Học sinh cần sự khuyến khích, điều đó đúng, nhưng đó thực sự phải có lí do chính đáng. Sẽ là phản tác dụng, nếu như bạn khen học sinh trong khi chúng chỉ hoàn thành có 50% công việc so với khả năng thực sự của chúng. Bạn không muốn tạo ra một môi trường ở đó không có sự khen thưởng hoặc thừa nhân; bạn muốn tạo ra một môi trường nơi mà lời khen thưởng bạn đưa ra thực sự có giá trị bởi vì bạn sử dụng nó trên cơ sở những đánh giá thực sự và cẩn trọng.
9. Giáo viên hiệu quả biết làm như thế nào để vượt qua thử thách
Có một câu thành ngữ “những người nỗ lực trong cuộc đua hơn người khác dù chỉ một chút là những người mà biết được một người bình thường có thể chạy như thế nào”. Vượt qua thử thách là một phần của công thức đưa đến thành công. Học sinh của bạn cần được thấy bạn đã cố gắng thử những điều mới mẻ trong lớp học và chúng sẽ quan sát bạn đang chuyển hóa thất bại trong quá trình bạn kiên nhẫn vượt qua khó khăn. Điều này cũng quan trọng như chính công việc giảng dạy của bạn vậy.
10. Giáo viên hiệu quả luôn kiên định và thống nhất
Sự kiên định và thống nhất không đồng nghĩa với việc “cứng nhắc”. Kiên định nghĩa là bạn sẽ làm tất cả những gì mình đã nói và đã hứa, bạn đừng bao giờ tự ý thay đổi một cách bừa bãi những nội quy của lớp học theo trạng thái cảm xúc, đừng dễ dãi bỏ qua việc một học sinh không làm bài tập về nhà chỉ vì nó là một học sinh giỏi và bạn yêu quý học sinh đó. Nếu bạn làm điều đó, học sinh của bạn rất nhanh chóng nhận ra cơ hội để dựa dẫm và trì hoãn mệnh lệnh của bạn.
Còn những giáo viên cứng nhắc là những người cố tình duy trì các phương pháp, nội quy mà nó có thể đã lỗi thời, lạc hậu, họ cố tình ngụy trang nó bằng sự ngoan cố của chính họ.
11. Giáo viên hiệu quả luôn tự suy ngẫm
Để tránh trở thành một người ngoan cố và cứng nhắc, những giáo viên hiệu quả luôn dành thời gian để suy ngẫm về những phương pháp dạy học của mình, về cách thức truyền đạt kiến thức đến người học và cả cách mà họ đã giao tiếp với học sinh. Sự suy ngẫm là điều vô cùng cần thiết để nhận ra những điểm yếu của bản thân và sửa chữa nó dựa trên sự hiểu biết.
12. Người giáo viên hiệu quả luôn tự tìm cho chính mình những người thầy
Một giáo viên biết suy ngẫm sẽ dễ dàng cảm thấy nản lòng nếu họ không có một người có kinh nghiệm, uyên bác hỗ trợ. Không cần thiết đó là những người già, bất cứ đồng nghiệp hoặc ai đó có năng lực hơn bạn, họ chính là một người thầy của bạn. Những người thầy có thể là người luôn nói rằng “Vâng, những suy ngẫm đó là hoàn toàn chính xác” hoặc “Không, bạn không hề thất bại bởi vì…” và đưa cho bạn những cách nhìn mới lạ từ nhiều góc độ khác nhau.
13. Giáo viên hiệu quả biết cách giao tiếp với phụ huynh
Sự hợp tác giữa phụ huynh và giáo viên rõ ràng là yếu tố vô cùng quan trọng cho sự thành công của học sinh. Tạo nên một con đường rộng mở trong mối quan hệ với phụ hunh có thể chia sẻ với giáo viên những điều mà họ cảm thấy khó khăn và ngược lại giáo viên cũng có thể nhận được sự hỗ trợ từ phía phụ huynh. Khi một giáo viên và phụ huynh cùng ngồi lại với nhau, nó sẽ làm giảm đi sự thất bại của học sinh bởi những vấp ngã đầu đời chúng.
14. Giáo viên hiệu quả cảm thấy yêu công việc của mình
Thật dễ dàng để nhận ra một người giáo viên yêu nghề. Họ dường như có một nguồn năng lượng với sức lan tỏa bất tận. Thậm chí những phép tính vi phân khô khan cũng trở nên sống động. Nếu bạn không yêu công việc, yêu môn học của bạn, sẽ không thể nào tạo nên sự đặc biệt trong tiết dạy như vậy.
Hãy cố gắng tìm ra lí do tại sao bạn lại không có động lực và không có nguồn cảm hứng. Nó có thể là sự nhàm chán của môn học, nhưng nó có thể xuất phát từ sự kì vọng quá nhiều của bản thân. Hãy nhìn nhận và đánh giá nó một cách cẩn thận, có thể sẽ tìm lại được tình yêu đối với việc giảng dạy sẽ quay trở lại với bạn.
15. Giáo viên hiệu quả luôn đáp ứng nhu cầu của người học
Lớp học giống như một thực thể sinh động có mối liên quan mật thiết với nhau. Khi học sinh lớn và thay đổi, phương pháp của bạn cũng phải thay đổi theo. Hãy tạo nên sự liên kết giữa mục tiêu học tập của học sinh và mục tiêu của bạn và bạn sẽ không có những rắc rối liên quan đến sự thay đổi.
16. Giáo viên hiệu quả chào đón những thay đổi đến với lớp học
Điều này có liên quan đến những phẩm chất ở trên, nhưng nó vẫn có những điểm khác biệt. Đã bao giờ bạn cảm thấy nhàm chán với chính căn nhà, phòng ngủ của bản thân, hãy sắp xếp lại chúng, bạn cảm thấy như có một ngôi nhà, một phòng ngủ mới. Hãy làm tan chảy bộ não của mình bằng những ý tưởng mới và đầy phiêu lưu. Thay đổi lớp học của bạn và duy trì chúng trong trạng thái tràn đầy năng lượng. Những thay đổi đơn giản như sắp xếp lại bàn giáo viên, lịch trình,…điều đó sẽ đem lại một nguồn sinh khí mới ngay ở thời điểm nhàm chán nhất của năm học.
17. Giáo viên hiệu quả chịu khó dành thời gian tìm hiểu những phương tiện dạy học mới
Trong thời đại công nghệ cao, có rất nhiều công cụ và nguồn tài nguyên phục vụ cho việc giảng dạy của bạn. Không còn nghi ngờ gì nữa rất nhiều học sinh trong lớp của bạn cũng đã biết và sử dụng chúng trong khi là một giáo viên bạn lại hoàn toàn cảm thấy nó xa lạ. Đừng lo lắng, hãy mạnh dạn sử dụng những ứng dụng của công nghệ vào lớp học. Bạn có thể sẽ viện ra đủ các lí do, nào là không có đủ kinh phí, nào là không có thời gian. Nhưng xin thưa với bạn, học sinh của bạn đang lớn lên từng ngày và mỗi hơi thở trong cuộc sống của chúng được bao bọc bởi công nghệ. Hãy chuẩn bị cho học sinh những hành trang từ chính lớp học ngày hôm nay trước khi chúng bước ra cuộc đời.
18. Giáo viên hiệu quả khiến học sinh có cảm giác được lắng nghe và chia sẻ
Có những thời điểm khi học sinh của ban sẽ cần đến sự hỗ trợ của bạn về mặt tình cảm hơn là kiến thức môn học. Hãy cố gắng giao tiếp và chia sẻ với người học, hãy biến mình trở thành một chuyên gia tâm lí thậm chí là nơi gửi gắm niềm tin, là chỗ dựa về mặt tinh thần, là nơi học sinh cảm thấy an toàn, được lắng nghe và được chia sẻ bằng trái tim.
19. Giáo viên hiệu quả cảm thấy thoải mái trước những điều không đoán trước
Thật khó để giảng dạy trong một môi trường mà ở đó bạn không biết được về nguồn ngân sách dành cho năm học, sự tham dự của phụ huynh học sinh của bạn hay về đầu ra (kết quả) của những điều mà bạn đang lao tâm khổ tứ dành cho học sinh. Ở một góc độ cao hơn, các giáo viên hiệu quả – những người đang dạy các học sinh lớp lớn với việc giảng dạy có nguyên lý cao siêu với có thật nhiều điều ngay cả giáo viên cũng không thể biết hết được. Bạn cảm thấy như thế nào khi bạn bị cứng họng trước câu hỏi của học sinh? Một giáo viên hiệu quả luôn nhận thức được rằng những gì mình biết chỉ là một phần tri thức là mênh mông, và họ vẫn thoải mái và khiêm tốn cũng học sinh hoàn thành tiếp công việc giảng dạy.
20. Giáo viên hiệu quả không lo sợ trước phụ huynh có quyền lực
Thật không may, chúng ta đang sống ở một thời đại mà đồng tiền và quyền lực đang ngự trị. Một giáo viên không có lập trường sẽ nhìn những phụ huynh có thể lực giống như một mối đe dọa tiềm tàng. Trong khi có vô số phụ huynh chẳng hiểu gì về giáo dục nhưng luôn chờ sẵn cơ hội để chỉ ra những lỗi của giáo viên, hầu hết các bậc cha mẹ đều muốn thứ tốt đẹp nhất cho con cái của họ. Một người giáo viên hiệu quả là người tự tin vào năng lực của họ và không bị đe dọa khi che mẹ học sinh can dự vào lớp học và chỉ trích giáo viên. Những giáo viên hiệu quả cũng biết họ không cần phải quan tâm quá nhiều đến vị thế của cha mẹ học sinh.
21. Giáo viên hiệu quả mang đến niềm vui cho lớp học
Đừng quá nghiêm túc, một vài ngày “niềm vui” lại được đặt thành mục tiêu thay vì kiến thức. Khi học sinh cảm thấy sự “bình thường” của bạn cũng là lúc để xây dựng nên sự tin tưởng và tôn trọng. Niềm vui và “tính giáo dục” không hề loại trừ nhau. Sử dụng sự hài hước có thể khiến những điểm nhàm chán nhất trở nên thú vị.
22. Giáo viên hiệu quả biết rằng không thể hài lòng 100% học sinh
Học tập không xảy trong môi trường “chân không”. Sự khủng hoảng, tức giận, căng thẳng sẽ có những tác động đến quá trình giảng dạy. Điều quan trọng là giáo viên chú ý đến số đông học sinh. Bạn có thể có một tiết học thú vị nhất, sáng tạo nhất nhưng nếu học sinh của bạn vừa phải đối mặt với việc cha mẹ chúng sẽ phải ra tòa di lị vào sáng nay, bạn chắc chắn không thể mong chờ em học sinh đó sẽ tham gia nhiệt tình vào tiết học như các em học sinh khác.
23. Giáo viên hiệu quả chưa bao giờ dừng việc học của mình
Một giáo viên tốt luôn dành thời gian trong thời khóa biểu của bản thân cho việc tự học. Nó không chỉ giúp tăng kiến thức trong một lĩnh vực chuyên môn nhất định, nó còn giúp bạn suy nghĩ với vị trí của một học sinh. Điều này mang đến cho bạn cách tiếp cận về quá trình học tập cái mà bạn đã vô tình quên mất khi bạn luôn luôn trong vị trí của một giáo viên.
24. Giáo viên hiệu quả luôn nỗ lực phá đi giới hạn bản thân
Nó có thể là cái mác bạn tự dán cho mình, khi bạn tự nói với bản thân “ Ồ, mình sẽ không bao giờ sáng tạo được như vậy” “Điều kiện của trường công không cho phép mình làm cái này, cái kia,…” Đôi khi trở ngại lớn nhất cho sự thay đổi chính là bản thân chúng ta. Bạn đã bao giờ tự xây nên những nhà tù giam giữ những đổi mới, sự sáng tạo của bản thân minh và học sinh? Một giáo viên hiệu quả biết rằng khi nào chúng ta cần thiết phải phá chúng đi. Và tôi muốn nói là NGAY BÂY GIỜ bạn hãy làm điều đó vì bạn có thể.
25. Giáo viên hiệu quả là chuyên gia trong môn học họ giảng dạy
Những giáo viên tốt cần biết những mánh khóe nghề nghiệp. Thêm vào đó, thuật ngữ “dạy học” khiến bạn cần phải làm chủ lĩnh vực kiến thức mà bạn đang giảng dạy. Học, học nữa, học mãi… giáo viên hiệu quả luôn tò mò trước những điều mới mẻ. VÀ TÔI BIẾT BẠN LÀ NGƯỜI NHƯ VẬY…
(by Julie DuNeen, Sketch Note Via Janet Hamilton)
Nguyễn Hữu Long dịch
Tham khảo bộ tài liệu của chúng tôi:
