Năm năm đầu đời là giai đoạn phát triển quan trọng của não bộ, tuy nhiên, nhiều vùng của não phát triển chậm hơn so với các vùng khác. Vỏ não trước trán, trung tâm chức năng điều hành, là một vùng như vậy, điều này giải thích tại sao sự bùng nổ và kiểm soát cảm xúc có thể khó khăn đối với trẻ em.
Tuy nhiên, các khía cạnh của chức năng điều hành, bao gồm khả năng tập trung chú ý và ghi nhớ cũng như các hành vi tự điều chỉnh bản thân có thể được cải thiện với sự hỗ trợ, qua quá trình giảng dạy và thực hành, ngay cả đối với trẻ em trước tuổi đi học. Đây là niềm tin để bố mẹ và các nhà giáo dục làm việc với trẻ em, giúp chúng phát triển năng lực. Nhiều nghiên cứu cho thấy những trẻ em trước tuổi đi học thể hiện hành vi tự điều chỉnh sẽ tiếp tục thành công hơn khi đến trường và có nhiều khả năng tránh các hành vi nguy hiểm ở thời niên thiếu hơn bạn bè của họ – những người có một thời gian gặp khó khăn trong việc tự kiểm soát.
Đèn xanh cho sự tự điều chỉnh
Nhiều trẻ em có những tiến bộ vượt bậc trong khả năng kiểm soát hành vi và cảm xúc ở độ tuổi từ 3 – 7 tuổi. Người lớn có thể giúp trẻ em mẫu giáo phát triển não bộ bằng cách cung cấp những “khóa huấn luyện nhận thức”, gửi đến thông điệp rằng lũ trẻ có thể trở thành những người nghe hiệu quả hơn, học để tập trung chú ý, kiên trì trong các nhiệm vụ học tập và tương tác tích cực với các bạn nếu họ có ý định kiểm soát hành vi của lũ trẻ.
Áp dụng các chiến thuật sau đây có thể giúp lũ trẻ của bạn phát triển các năng lực tự điều chỉnh:
Trình bày rõ ràng, đơn giản và thường xuyên về những hành vi của mình. “Giờ đọc là giờ trật tự.” “Thay phiên chơi đồ chơi.” “Bây giờ là lúc lắng nghe và làm theo chỉ dẫn.” “Biết giúp đỡ những người xung quanh có thể khiến con và người khác cảm thấy hạnh phúc.” Hãy làm cho các luật lệ và kì vọng trở nên đơn giản và nhắc lũ trẻ thường xuyên khi cần phải theo sát họ.
Thiết lập thói quen. Trẻ con có thể không biết tính thời gian nhưng sẽ trở nên quen với nhịp điệu của một lịch trình thường xuyên. Khi biết giờ kể chuyện sẽ có cả vui chơi ngoài trời, những đứa trẻ hiếu động có thể sẽ ngồi trật tự hơn trong lúc giáo viên đọc.
Tổ chức thêm nhiều hoạt động vui trong suốt buổi học. Nhận thức được lũ trẻ có quãng tập trung ngắn, chúng to có thể thay thế các hoạt động đòi hỏi trật tự, tập trung bằng các cơ hội hoạt động vui chơi và học tập độc lập liên quan đến vận động.
Lôi kéo sự chú ý. Khả năng tập trung chú ý vào các nhiệm vụ học tập là một chức năng quan trọng đối với sự thành công của trẻ ở trường học trong tương lai. Trẻ sơ sinh bị thu hút bởi những yếu tố trực quan trong môi trường của chúng. Trong quá trình phát triển bình thường, trẻ sơ sinh bắt đầu tập trung chú ý vào các kích thích đặc biệt được bố mẹ và người trông trẻ đưa ra. Trẻ mới tập đi và trẻ mẫu giáo dường như luôn luôn chú ý đến các hoạt động mà chúng thích – xây nhà, vẽ tranh, tham gia những trò yêu thích trong sân chơi. Thử thách là phải đưa ra các hoạt động học tập khác theo cách gợi mở mức độ tham gia tương tự – đọc diễm cảm và đồng cảm, phát triển các hoạt động thực hành và chú ý đến từng cá nhân, hỗ trợ để có được và duy trì sự tham gia của lũ trẻ.
Tổ chức trò chơi. Các trò chơi điện tử và trò chơi rèn sự tập trung có thể giúp lũ trẻ phát triển trí nhớ. Nhiều trò chơi tích cực như Đèn xanh Đèn đỏ và Đóng băng, trong đó, lũ trẻ nhảy múa khi nhạc đang phát và đứng yên khi nhạc tắt, đòi hỏi người chơi sử dụng sự tự chủ. Trong suốt thời gian phát nhạc, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh chơi các nhạc cụ nhanh hoặc chậm với nhịp điệu riêng của em ấy. Nhiều trò chơi và hoạt động đa dạng cho học sinh cơ hội làm chủ cơ thể, giọng nói và tâm trí – trong khi đó, họ vẫn nghĩ là mình chỉ đang chơi.
Khuyến khích các hành vi tương tác xã hội. Một dạng khác của tự chủ là học cách tiếp nhận cảm xúc và sự an toàn của người khác. Bằng cách đó, trẻ tương tác tích cực hơn với các bạn xung quanh. Các hành vi xã hội được định nghĩa như là các tương tác tự nguyện với mục đích giúp đỡ người khác. Một đóng góp quan trọng nữa đó là năng lực tương tác xã hội cũng tương ứng với các kỹ năng học tập và cảm xúc xã hội. Bố mẹ và các nhà giáo dục có thể khuyến khích trẻ áp dụng các hành vi xã hội bằng cách đặt ra những kì vọng rõ ràng thường xuyên về việc chia sẻ và giúp đỡ người khác, tự điều chỉnh hành vi, có sự chú ý đến từng cá nhân một cách tích cực. Nhấn mạnh thông điệp rằng khi chúng ta giúp đỡ người khác, chúng ta hạnh phúc – họ cũng vậy.
Đương nhiên, như tất cả chúng ta, trẻ em cũng có những xáo trộn tâm lí. Sự chú ý tích cực từ người lớn khi họ cảm thấy buồn hoặc giận dữ có thể giúp trẻ bắt đầu hiểu rằng họ có thể kiểm soát cảm xúc. Nhận thức được khi trẻ cảm thấy giận dữ hoặc bị bỏ rơi, hãy tâm sự với họ mà không tỏ ra coi thường, và khám phá cách họ đương đầu với những cảm xúc đó theo cách mà họ cảm thấy khá hơn nhưng không tổn thương người khác.
Tạo lập trí nhớ có thể giúp trẻ em thực hiện bước tiến từ trước và trong khi đọc đồng thời nâng cao khả năng giải quyết vấn đề bằng cách cho phép trẻ lưu giữ thông tin quan trọng trong tâm trí tìm các câu trả lời. Tham gia các nhiệm vụ học tập ghi nhớ và quan sát các nội quy lớp học, tham gia cùng các bạn học theo những cách tích cực là những khía cạnh khác của chức năng điều hành, điều đó tăng khả năng trẻ sẽ phát triển nhanh khi bắt đầu học và trong suốt những năm đi học.
Đọc thêm: Donna Wilson & Marcus Conyers, Phát triển trong năm năm đầu đời: Kết nối những gợi ý từ nghiên cứu về trí tuệ, não bộ và giáo dục đến sự phát triển của trẻ nhỏ.
Tác giả: TS. Donna Wilson và TS. Marcus Conyers
Người dịch: Đặng Thanh Hiền
(Nguồn: https://www.edutopia.org/article/simple-ways-to-help-young-kids-develop-self-control-donna-wilson-marcus-conyers)