Devon bước vào lớp học với cái đầu cúi gằm và bước những bước thật nhanh qua bàn giáo viên. Bạn nhìn vào cậu ta và nói “Xin chào con Devon”. Cậu ta phản ứng bằng việc cúi đầu thấp hơn và bước nhanh hơn qua bàn làm việc của bạn mà chẳng thèm nói một lời nào.
Bạn cảm thấy thấy vọng vì hành vi của học sinh đó. Devon vốn là học sinh không có thói quen chào hỏi người khác, nhưng tại sao lại như vậy?. Bạn phân vân, liệu có điều gì đó đã xảy đến với Devon ở hành lang hay có điều gì đó xảy ra khiến cậu ta buồn phiền. Bạn gọi em học sinh đó đến bàn và hỏi “Devon, tại sao con không chào thầy khi con vào lớp?” Câu ta nhìn thẳng về phía trước và lầm bầm “Vì con không thích nói chuyện với thầy!”
Lúc đó bạn sẽ phản ứng như thế nào? Liệu rằng với tư cách một hiệu trưởng hay một giáo viên, điều đó có khiến bạn bị tổn thương, Bạn sẽ:
- Đi ra chỗ khác
- Hỏi em học sinh đó một cách nhẹ nhàng “Tại sao con không muốn nói chuyện với thầy?”
- Nói với cậu ta một cách nghiêm túc “Con phải chào thầy bất cứ khi nào con bước vào phòng”
- Vỗ vai cậu ta và nói “Ồ, không có gì”
- Tự cười động viên mình và nói có lẽ con sẽ hạnh phúc hơn khi không phải đi học.
- Đưa mắt nhìn và lẩm bẩm “Đồ cá biệt” và phớt lờ cậu ta cho đến hết tiết học.
Trong tình huống này rất phổ biến, nó chỉ là đại diện cho một trong số rất nhiều những phản ứng không mấy dễ chịu từ học sinh. Những cách giải quyết trên cũng minh hoạ cho nhiều lựa chọn để đối phó với các vấn đề về hành vi. Làm thế nào để giáo viên có thể quyết định chiều hướng của tình huống đó? Liệu rằng tình huống đó có xấu hơn hay đơn giản không bao giờ thay đổi? Là một nhà giáo dục, tôi cho rằng nhân tố tích cực cho sự thay đổi chính là sự kiểm soát phản ứng của chính bản thân giáo viên.

Nhận ra vòng tròn mâu thuẫn
Nếu bạn phản ứng với Devon bằng cách nhìn chằm chằm vào em và tìm cách “trù” em học sinh đó, đơn giản bạn sẽ thành tấm gương về sự thiếu tôn trọng. Lúc đó Devon có thể cảm thấy bạn đang “rất đáng ghét” cậu ta trở nên bướng bỉnh và ngang ngạnh hơn. Bạn có nhận thấy, một sự việc bắt đầu dường như rất bình thường lại trở thành sự leo thang của việc mất kiểm soát về hành vi của cả giáo viên và học sinh sẽ tiếp diễn sau đó. Chuỗi hành động và phản ứng như ví dụ trên là một quá trình đã được Nicholas Long và Mary Wood nghiên cứu, và gọi đó là “vòng tròn mâu thuẫn”, nó xảy ra hàng ngày trong tất cả lớp học, ở tất cả các quốc gia.
Theo tác giả Long và Wood, khủng hoảng là một hậu quả của những stress nó tồn tại bởi những hành động và phản ứng từ người khác. Khi một học sinh cảm thấy bị kích động bởi stress, chúng học cách hành xử theo cách mà giúp chúng chống lại cảm giác tổn thương. Những hành vi này (hiếu chiến, bất cần) có thể khiến người lớn khó chịu nhưng người lớn không biết rằng, những hành vi đó bảo vệ đứa trẻ khỏi cảm giác tổn thương. Những người khác (cha mẹ, thầy cô, bạn bè) nhìn nhận những hành vi này một cách tiêu cực, họ phản ứng cũng theo cách cũng rất tiêu cực. Phản ứng này khiến trẻ càng stress hơn và chúng sẽ phản ứng lại theo cách tương ứng như vậy. Vòng xoáy của những hành vi sai lầm dẫn đến những xung đột nhỏ, leo thang dần tạo nên khủng hoảng cực lớn.
Vòng xoáy mâu thuẫn đi theo một mô típ: đầu tiên, đó là một sự kiện căng thẳng (thi trượt, điểm thấp, bị bạn bè cô lập) nó là ngòi nổ cho một suy nghĩ mang tính tiêu cực hay vô lý (“Thầy cô giáo ghét con!” hay “Tất cả mọi người trong trường đều chống lại con!”). Những suy nghĩ tiêu cực này dẫn đến những cảm xúc tiêu cực và sự tức giận – điều này lại đưa đến những hành vi tiêu cực. Người lớn phản ứng tăng dần theo sự căng thẳng của trẻ, làm cho sự căng thẳng ngày càng gia tăng đưa đến càng nhiều hơn những hành vi tiêu cực. Vòng tròn này cứ tiếp diễn cho đến khi nó leo thang thành một cuộc chiến mà cả hai đều là người thất bại.
Thay đổi vòng luẩn quẩn:
Đối với hầu hết các giáo viên và nhân viên trong nhà trường, “phá bỏ vòng tròn mâu thuẫn” là thử thách lớn nhất trong quá trình giải quyết các vấn đề về hành vi. Khi học sinh ở trong văn phòng của hiệu trưởng và giáo viên thấy mình có quyền để nói “thầy không có trách nhiệm nghe con giải thích” và một cách tự nhiên, học sinh sẽ nghĩ trong đầu “vậy thầy cứ nói đi”. Nhưng vòng tròn của mâu thuẫn đã chính thức được mở rộng. Khi đó giáo viên muốn trở thành người giành phần thắng hơn là cơ hội để giảng dạy và thay đổi hành vi học sinh hoặc sửa chữa các sai lầm. Và khi đó cả hai đều thất bị vì không đạt được mục đích của mình.
Tránh những phản ứng mang tính bạo lực, bản năng khi đối mặt với một học sinh hiếu chiến quả là điều khó khăn. Đó là lí do tại sao, điều quan trọng để nhận ra ngòi nổ mâu thuẫn thường nằm ở chính giáo viên. Hãy cố nhận thức cảm xúc của bản thân và nhận ra cái “nút bấm” nóng giận. Bởi vì chỉ cần một câu nói của học sinh cũng khiến bạn “bóp cò, bấm nút”. Nhất là khi học sinh chạm đến các giá trị của bạn – ví dụ như lòng tốt hoặc sự trung thực, ví dụ – nó có thể đưa đến những phản ứng cực mạnh. Giáo viên hãy chuẩn bị cho những tình huống này bằng các chiến thuật tự kiểm soát sự căng thẳng, ví dụ: – thở sâu, đếm từ 1 – 10, sự động viên bản thân bằng suy nghĩ tích cực,…
Giáo viên có thể làm gì?
Với rất nhiều yếu tố tiềm tàng tác động đến hành vi và sự phản ứng của học sinh, có một điều duy nhất bạn cần nhớ là: bạn có quyền lực để kiểm soát chính hành vi của mình. Tốt hơn hết, với tư cách một người lớn, bạn nên duy trì được sự bình tĩnh, duy trì cách hành xử chuyên nghiệp và nhớ rằng những lỗi lầm trong hành vi của học sinh là một cơ hội cải thiện năng lực giảng dạy cho bạn, là cơ hội để tạo dựng một môi trường học tốt hơn. Dưới đây là một số những mẹo có thể chia sẻ với các giáo viên khác và sử dụng cho chính bạn :
- Kiểm soát giọng nói
Sử dụng giọng nói nhẹ nhàng nhưng kiên quyết sẽ giảm sự kích động hơn là sự quát mắng hoặc giọng nói kiểu chế nhạo. Hãy nói chậm và bình tĩnh. - Ngôn ngữ cơ thể thoải mái
Hãy giữ ngôn ngữ cơ thể thật thoải mái, sử dụng các cử chỉ không mang tính bạo lực có thể làm giảm sự leo thang của những căng thẳng. Không chỉ tay vào mặt học sinh, đừng xâm chiếm không gian của trẻ. - Tránh đưa ra những kết luận mang tính chỉ trích
Điều này đóng vai trò cực kì quan trọng. Đừng tấn công cá nhân học sinh. Hãy giữ những bình luận của bạn rất ngắn và tập trung vào những hành vi không phù hợp hơn là quy kết lỗi lầm hay so sánh với những học sinh khác. - Cho phép thời gian để “thả lỏng”
Điều này có thể giúp bạn cũng như giúp chính học sinh. Với chiến lược này, bạn sẽ cho học sinh thời gian để suy ngẫm và suy nghĩ về những gì chúng đã làm. Bạn không gò ép học sinh và chính mình trong một cuộc đối thoại. Đây là thời gian bạn sử dụng để lấy lại bình tĩnh hoặc chờ đợi học sinh có sự điều chỉnh hành vi. - Sử dụng sự khen ngợi và khoan dung
Thậm chí khi học sinh đã có hành vi sai trái, điều này vẫn có những lợi ích nhất định. Ví dụ của Devon, cậu ta không chào giáo viên, nhưng ít nhất cậu ta đã đến lớp đúng giờ và mang đầy đủ đồ dùng học tập. Hãy bắt đầu từ điều đó. Bạn có thể chọn cách bắt đầu cuộc đối thoại với sự khoan dung- điều mà giúp học sinh nhận ra rằng bạn đã cố gắng đặt vào vị trí của học sinh.
Những bí quyết trên sẽ tạo nên một sự khác biệt rất lớn. Khi giáo viên bỏ qua bất kì bước nào, rất nhanh chóng học sinh sẽ ảm thấy chúng bị phê bình và chúng nhận ra hiện thực rằng “giáo viên không cùng phe” chúng sẽ không muốn nghe bất kì điều gì giáo viên nói.
Khi giáo viên đặt mình vào vị trí của học sinh có hành vi tiêu cực và cố gắng để phá bỏ đi vòng tròn mâu thuẫn, nó sẽ thực sự mở ra một thế giới mới trong trường. Những lỗi lầm trở thành cơ hội cho việc giảng dạy và học sinh coi các hình phạt như một cơ hội cho việc học và cơ hội để thay đổi. Và theo cách đó, trường học của bạn sẽ trở thành một nơi tích cực cho giáo viên và học sinh để dạy và học.
Nguyễn Hữu Long dịch
Nguồn: https://schoolleadersnow.weareteachers.com/breaking-teacher-student-conflict-cycle-5-steps-can-take-now/