Các chiến lược Đánh giá quá trình trong lớp học cung cấp cho không những cho giáo viên mà cả học sinh những thông tin vô giá về những gì học sinh hiểu và không hiểu. Những đánh giá không xếp loại này là những hướng dẫn có giá trị cho học sinh để giúp học sinh nâng cao kết quả học tập và hơn hết là giúp giáo viên xác định xem có cần thêm những hướng dẫn cho học sinh của mình hay không.
Khi đánh giá quá trình được sử dụng nhất quán và hiệu quả thì cả học sinh và giáo viên sẽ không ai thấy bất ngờ về kết quả cuối cùng mà học sinh đạt được. Một vài đánh giá quá trình có thể mất một chút thời gian, nhưng cũng có loại sẽ phải mất nhiều thời gian hơn. Dưới đây là 5 gợi ý – 5 chiến lược đánh giá quá trình tuyệt vời cho các giáo viên.
1. Phân tích quá trình làm việc của học sinh (Analysis of Student Work)
Rất nhiều thông tin hữu ích có thể được thu thập từ những bài tập về nhà, bài kiểm tra, câu trả lời phỏng vấn nhanh mà học sinh đã làm – đặc biệt khi học sinh được yêu cầu giải thích cách làm của mình. Khi những giáo viên dành thời gian phân tích công việc của học sinh thì họ sẽ có được những thông tin vô cùng giá trị như:
- Mức độ kiến thức hiện thời, thái độ và kỹ năng của một học sinh về một chủ đề môn học
- Những điểm mạnh, điểm yếu và phong cách học tập của học sinh đó
- Nhu cầu cần được bổ xung, hoặc nhu cầu đặc biệt, trợ giúp
Phân tích công việc học sinh làm trên lớp cho phép giáo viên điều chỉnh hướng dẫn giảng dạy để việc dạy học ngày một hiệu quả hơn.
Liên quan đến cách tiếp cận này, phân tích cần tập trung đó là để cải thiện việc học của học sinh:
- Các định khoảng cách giữa mục tiêu học sinh cần đạt và khả năng thực tế của học sinh;
- Cung cấp thông tin mà các giáo viên có thể sử dụng để điều chỉnh thực tế và đo lường hiệu quả của việc học của học sinh;
- Giúp giáo viên xây dựng một vốn hiểu biết mới và sâu hơn về học sinh của họ.
Việc xây dựng các kế hoạch cần
a) ưu tiên các vấn đề dạy học cụ thể,
b) thiết lập mục tiêu hành động để giải quyết từng vấn đề,
c) cụ thể hóa các nguồn lực (cả trong và ngoài trường học) có thể được sử dụng để đáp ứng các mục tiêu và
d) thiết lập phương tiện để đánh giá mức độ nỗ lực cụ thể góp phần cải thiện học sinh học tập.
2. Chiến lược đặt câu hỏi (Strategic Questioning Strategies)
Chiến lược đặt câu hỏi là một chiến lược giảng dạy được sử dụng và nghiên cứu rộng rãi. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc đặt câu hỏi chỉ đứng sau giảng bài. Các giáo viên thường dành 35-50% thời gian giảng dạy vào đặt câu hỏi. Nhưng nên hỏi như thế nào thì hiệu quả?
Chiến lược đặt câu hỏi có thể được sử dụng đối với cá nhân, nhóm nhỏ, hoặc cả lớp. Các chiến lược đánh giá quá trình hiệu quả liên quan đến việc hỏi học sinh những câu hỏi yêu cầu câu trả lời phải cân nhắc kỹ lưỡng, câu hỏi tư duy bậc cao như “tại sao” và “như thế nào”. Các câu hỏi tư duy bậc cao yêu cầu học sinh suy nghĩ kỹ càng hơn và giúp giáo viên hiểu về mức độ và phạm vi hiểu bài của học sinh.
Bao nhiêu câu hỏi? Hỏi khi nào?
Bao nhiêu câu hỏi giáo viên nên đặt? Vào thời điểm nào trong bài học? việc hỏi thường xuyên được chỉ ra liên quan tích cực đến thực tế học tập, nhưng việc hỏi nhiều câu hỏi đơn giản không tạo điều kiện cho việc học các vấn đề phức tạp. Các câu hỏi nhận thức cao hơn, rất cần sự rõ ràng để khuyến khích học sinh học tập các nội dung phức tạp.
Các giáo viên thường đặt câu hỏi trước khi yêu cầu đọc. Nghiên cứu chỉ ra trong khi chiến thuật này là hiệu quả đối với học sinh lớp lớn, các em có khả năng nhận thức cao, và những em thích tìm tòi vấn đề bài học, nhưng lại không hiệu quả đối với học sinh nhỏ tuổi hơn và những em lười đọc sách, những em chỉ tập trung vào những tài liệu để trả lời câu hỏi của chúng.
Một chiến thuật đặt câu hỏi chiến lược khác trong đánh giá quá trình là dành “thời gian suy nghĩ” để trả lời. Các nghiên cứu chỉ ra rằng phần lớn học sinh trở nên hào hứng tham gia vào thảo luận trong lớp khi những câu hỏi tư duy bậc cao được kết hợp với thời gian suy nghĩ.
“Thời gian suy nghĩ”
Trong lớp học được nghiên cứu, thời gian suy nghĩ trung bình sau khi câu hỏi được đặt ra là 1 giây hoặc ít hơn. Học sinh tiếp thu chậm hoặc lười học được cho ít thời gian suy nghĩ hơn là những học sinh có năng lực cao hơn. Khoảng thời gian suy nghĩ là chưa tương xứng, đặc biệt là cho những em gặp khó khăn trong việc học.
Nghiên cứu chỉ ra rằng các câu hỏi nhận thức thấp hơn, thời gian suy nghĩ 3 giây là hiệu quả nhất về tiếp thu. Ít hơn hay nhiều hơn thì ít tương quan tích cực tới thành công của học sinh.
Đối với những câu hỏi nhận thức cao hơn, không có ngưỡng nào cho thời gian suy nghĩ. Nghiên cứu lưu ý rằng học sinh thường trở nên tích cực tham gia, và thành công hơn khi giáo viên kiên nhẫn chờ học sinh hơn (tất nhiên là cùng với lý do).
- Phiếu phản hồi ngắn (One-minute paper)
Các phiếu phản hồi ngắn thường được làm vào cuối ngày. Các học sinh trong nhóm (hoặc cá nhân) được yêu cầu trả lời một câu hỏi viết ngắn. Các phiếu được thu thập và phân tích bởi những giáo viên hoặc người hướng dẫn để nhận thức được việc học sinh hiểu bài. Phiếu này được phát hiện là hiệu quả hơn khi làm trên một cơ sở thường xuyên. Các câu hỏi điển hình mà giáo viên đặt ra thường tập trung vào:
- Điểm chính
- Nội dung gây ngạc nhiên nhất
- Các câu hỏi không được trả lời
- Chỗ nào gây khó hiểu
- Câu hỏi trong chủ đề nào có thể xuất hiện trong bài kiểm tra tiếp theo?
Biến những dữ liệu bạn thu được thành những thông tin có ích: Chỉ đơn giản là lập bảng và ghi lại bất kỳ những nhận xét hữu ích là rất cả những gì mà phân tích này yêu cầu. Người xem xét lưu những Phiếu này từ đầu kỳ để so sánh với câu trả lời ở giữa kỳ và muộn hơn. So sánh các câu trả lời ở các thời gian khác nhau có thể cho phép quan sát thay đổi và phát triển trong sự mạch lạc trong cách viết và cẩn trọng của câu trả lời.
- Suy nghĩ – Cặp đôi – Chia sẻ (Think – pair – share)
Đây là một trong những chiến thuật đánh giá quá trình đơn giản để giáo viên sử dụng. Người hướng dẫn hỏi một câu, và các học sinh viết ra câu trả lời. Học sinh sau đó được hoạt động nhóm cặp để thảo luận câu trả lời của mình.
Giáo viên có thể di chuyển quanh lớp và lắng nghe những cuộc thảo luận của học sinh, thu nhận được rất rõ mức độ hiểu của một cá nhân. Sau một khoảng thời gian, các học sinh thảo luận câu trả lời của mình với cả lớp.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi các học sinh có trách nhiệm đối với việc học của mình, kết quả học tập sẽ được nâng cao. Đây là lợi ích khác của chiến thuật đánh gái quá trình, đặc biệt là chiến thuật này.
- Vé qua cửa (Exit/Admit Tickets)
Một đánh giá quá trình đơn giản nhưng hiệu quả là Vé qua cửa Exit Tickets. Đây là một mẩu giấy nhỏ, hoặc các card chỉ số, mà học sinh gửi lại khi chúng rời khỏi lớp. Các học sinh được yêu cầu viết ra một sự diễn giải chính xác của ý chính sau bài học đã được dạy xong, và cung cấp thêm chi tiết về chủ đề đó.
Các giáo viên xem các câu trả lời, và hiểu rõ hơn những học sinh đã hiểu nội dung bài, và những em vẫn còn đang gặp khó khăn. Những thông tin có được có thể được dùng để lập ra bài học nhóm hoặc nhóm một phần để dạy lại nội dụng đó.
Các Vé qua cửa Admit Tickets được hoàn thành vào đầu giờ học. Các học sinh có thể trả lời các câu hỏi về bài tập về nhà, hoặc về bài học đã được học trước đó.
Không có đánh giá quá trình, dấu hiệu đầu tiên của việc học sinh không nắm được vấn đề bài học là khi kiểm tra hoặc thi cử không đạt. Các chiến thuật đánh giá quá trình hiệu quả và hấp dẫn như trên có thể giúp ích để tránh được thất bại đó.
Lê Hải Thanh dịch
Nguồn: https://globaldigitalcitizen.org/5-great-formative-assessment-strategies
<http://assist.educ.msu.edu/ASSIST/school/together/seciiplc/seciidlrntog/3analstudwork.htm>
<http://beyondpenguins.ehe.osu.edu/issue/energy-and-the-polar-environment/questioning-techniques-research-based-strategies-for-teachers>
