Tư duy phê phán là trái tim và linh hồn của việc học, nó quan trọng hơn bất kì lĩnh vực nội dung hay vấn đề cụ thể nào.
Tuy nhiên, đây cũng là một cụm từ bị lạm dụng và hiểu sai – làm thế nào để dạy ai đó cách tư duy? Tất nhiên đó là mục đích của giáo dục, nhưng bạn làm thế nào để tối ưu hóa hiệu quả của khái niệm đó thành kiến thức lâu dài và có khả năng áp dụng rộng rãi?
Bạn đang tìm kiếm thêm tài liệu để dạy tư duy phê phán?
Tư duy phê phán là gì?
Câu hỏi này truyền cảm hứng cho việc tạo ra vô vàn cách phân loại học tập và phương pháp giảng dạy: mong muốn của chúng tôi là xác định rõ ràng ý nghĩa của tư duy và cách giới thiệu kĩ năng đó trong lớp học.
Điều này làm cho những câu hỏi tư duy phê phán thực sự có giá trị. Terry Heick giải thích trong Tư duy phê phán có nghĩa là gì?:
“Tư duy phê phán về một vấn đề trước hết là bao quát ý nghĩa của nó – xem xét nó để hiểu nó theo cách riêng của bạn. Người biết nghĩ làm việc với công cụ tư duy riêng của họ – sơ đồ. Kiến thức nền. Năng lực nhận biết. Tạo nghĩa là một quá trình độc đáo như thể dấu vân tay của nhà tư tưởng. Không có mẫu số chung nào cho sự tư duy.
Sau khi bao quát ý nghĩa của bất kỳ điều gì bạn đang tư duy nghiêm túc – một hành trình nhất thiết phải được thực hiện với sự can đảm và mục đích rõ ràng – người suy nghĩ có thể phân tích điều đó. Khi tư duy, người suy nghĩ phải nhìn thấy các bộ phận, hình dạng, chức năng và bối cảnh của nó.
Sau khi khảo sát và phân tích, bạn có thể đánh giá nó – hình thành nhận thức riêng của bạn về điều đó để có thể chỉ ra sai sót, chiều hướng phát triển, nhấn mạnh phẩm chất – đi sâu vào bên trong tâm trí của tác giả, nhà thiết kế, người sáng tạo hoặc thợ chế tác đồng hồ và phê bình tác phẩm của họ”.
Bảng chỉ dẫn tư duy phê phán
Nói tóm lại, tư duy phê phán không chỉ là hiểu về một điều gì đó – nó liên quan đến việc đánh giá, phê bình và chiều sâu của kiến thức vượt qua chủ thể, mở rộng ra ngoài. Nó đòi hỏi năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp lý hóa và từ chối chấp nhận mọi thứ ở giá trị bề mặt.
Đó là sự sẵn lòng và khả năng đặt câu hỏi.
Bảng chỉ dẫn tư duy kĩ thuật số (Global Citizen Foundation) là một xuất phát điểm tuyệt vời cho việc dạy cách tư duy phê phán thông qua đặt câu hỏi.
Nó cung cấp 48 câu hỏi tư duy phê phán hữu ích cho bất kì lĩnh vực nội dung hoặc thậm chí cấp lớp nào, với một chút điều chỉnh cho phù hợp.
48 câu hỏi tư duy phê phán cho bất kì lĩnh vực nội dung nào
| BẢNG CHỈ DẪN TƯ DUY PHÊ PHÁN
Bạn muốn thực hành các kĩ năng tư duy phê phán? Sử dụng những câu hỏi này khi bạn khám phá/ tranh luận về thông tin mới. Đây là những câu hỏi rõ ràng, linh hoạt và có tính ứng dụng cao! |
||
| AI | * … hưởng lợi từ chuyện này?
* … chịu thiệt từ chuyện này? * … quyết định về vấn đề này? * … chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất? |
* … từng bàn về vấn đề này?
* … tư vấn tốt nhất? * … chịu trách nhiệm trong chuyện này? * … đáng được tuyên dương vì chuyện này? |
| CÁI GÌ | * Có những điểm mạnh/ điểm yếu nào?
* Quan điểm khác về vấn đề này là gì? * Phương án thay thế là gì? * Có sự tranh luận trái chiều nào? |
* Viễn cảnh tốt/ xấu nhất là gì?
* Cái nào (ít) quan trọng nhất? * Chúng ta có thể làm gì để tạo ra sự thay đổi tích cực? * Điều gì nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta? |
| Ở ĐÂU | * Chúng ta có thể thấy điều này trong thực tế ở đâu?
* … có khái niệm/ tình huống tương tự? * … cần điều này nhất? * … coi đây là vấn đề nghiêm trọng? |
* Chúng ta có thể thu thập thêm thông tin ở đâu?
* Chúng ta có thể hỗ trợ vấn đề này ở đâu? * Chúng ta có thể thực hiện ý tưởng này ở đâu? * Khu vực nào cần cải tạo? |
| KHI NÀO | * … vấn đề này được chấp thuận/ bị phản đối?
* … điều này đem lại lợi ích cho xã hội? * … điều này gây nguy hại? * … ta phải hành động? |
* … chúng ta biết mình thành công?
* … điều này đi vào lịch sử? * … chúng ta có thể hi vọng điều này thay đổi? * … chúng ta nên kêu gợi sự trợ giúp? |
| TẠI SAO | * … đây là một vấn nạn/ thách thức?
* … điều này liên quan đến tôi/ những người khác? * … đây là viễn cảnh tốt/ xấu nhất? * … mọi người bị ảnh hưởng bởi điều này? |
* … mọi người nên biết về điều này?
* … điều này diễn ra trong thời gian dài? * … chúng ta để cho điều này xảy ra? * … ngày nay chúng ta cần điều này? |
| NHƯ THẾ NÀO | * Điều này tương đồng … với_____?
* Điều này gây hại đến mọi thứ …? * Làm thế nào để biết sự thật về chuyện này? * Làm thế nào để tiếp cận vấn đề một cách an toàn? |
* Điều này có lợi cho chúng ta/ những người khác …?
* Điều này gây hại cho chúng ta/ những người khác …? * Trong tương lai, nó sẽ trở nên …? * Chúng ta có thể cải tạo nó …? |
Đặt các câu hỏi Ai, Cái gì, Ở đâu, Khi nào, Tại sao, Như thế nào về một vấn đề nào đó là một cách hiệu quả để bắt đầu tìm hiểu không chỉ những gì bạn đang nghiên cứu, mà là yêu cầu chung – đó là nơi tư duy phê phán thực sự bắt đầu.
Đặng Thanh Hiền – Táo giáo dục – dịch
